Rood doet leven

Voor Mark Rothko (1903 – 1970) is schilderen denken. En hij deed dat diep, heel diep. Alles draait om inhoud bij hem, zoveel is duidelijk. En hij realiseerde “alles met niets”, wat zijn kunst tot een echte belevenis maakt. Maar als artiest loop je het risico op de ultieme identificatie met je werk. En daar is Rothko jammer genoeg ook een voorbeeld van.

Vorige week zag ik de voorstelling “Rood” van NTGent over de laatste jaren van zijn leven als ‘color field painter”. Wim Opbrouck (als Mark Rothko) en Servé Hermans (als zijn assistent) vertolken de tekst van de Amerikaanse auteur John Logan.

In 1970 maakt Rothko een einde aan zijn leven en wordt hij dood aangetroffen in zijn atelier. Wat bracht die onnoemelijk succesvolle schilder tot zo’n triest levenseinde? Laten we beginnen bij het begin van zijn carrière.

Hij experimenteerde gedurende een 20-tal jaar, zocht hartstochtelijk en vond uiteindelijk maar trefzeker zijn eigen artistieke beeldtaal. Het resultaat kennen we. Hierdoor heeft hij er mee voor gezorgd dat New York na WOII het kloppend hart werd van de vernieuwing en de avant-garde kunst.

In de eerste helft van de jaren 50 werkt hij voornamelijk met felle vurige kleuren. Dit wordt wel eens verklaard door het extatische gevoel dat gepaard ging met het vinden van zijn beeldtaal. Tegen het midden van de jaren 50 krijgt hij meer en meer succes en dat krijgt nog een boost in 1956 met het overlijden van Jackson Pollock, waardoor beide artiesten hun werken enorm in waarde stegen.

Eens over de top van zijn succes, wordt zijn kleurpallet somberder. In de jaren 60 evolueerde zijn oeuvre naar steeds donkerder kleuren zoals zwart, grijs, bruin en rood.

MarkRotho_ongetiteld_bruin&grijs_1969Ongetiteld (bruin en grijs), 1969

Zijn leven was een niet aflatende zoektocht naar de juiste woorden om zijn werk te duiden. Als schilder, was hij echt een denker en een gedreven didacticusVoortdurend op zoek naar de betekenis en de relevantie van zichzelf als kunstenaar en zijn oeuvre binnen de kunstgeschiedenis.

Uit het stuk blijkt dat hij gedurende de laatste jaren van zijn leven een angst had voor zwart. Zwart als de kleur van de afwezigheid van licht, het niets, de vergankelijkheid. Zoals te verwachten verzette hij zich hevig tegen de opkomst van de Pop Art (wat een breuk met zijn galerij oplevert) en vocht hij gepassioneerd voor het behoud van zijn eigenheid. Maar ontmoedigd beslist hij zelf het licht uit te doen. Niet in staat los te komen van zijn identificatie met zijn oeuvre en gedachtengoed.

Niet alleen de interessante figuur van de kunstenaar is een reden om het stuk te zien, maar evengoed de vertolking, de tekst en vooral de verwijzing naar topwerken uit de schilderkunst maken het een heerlijk visuele denkbeeldige belevenis. Enkele van mijn favorieten komen op een verrassende manier aan bod in relatie tot Mark Rothko.

HenriMatisse_red_studioIssy-les-Moulineaux, herfst 1911, olieverf op doek, 181 x 219,1 cm, copyright: © 2013 Succession H. Matisse, Paris / Artists Rights Society (ARS), New York

“l’Atelier Rouge/The Red Studio” van Henri Matisse (1869–1954) is een schilderij dat Rothko blijkbaar ontelbare keren ging bekijken in het MOMA. Het is een prachtig voorbeeld hoe kleur betekenis geeft aan een interieur.

Rembrandt_Belshazzar's_Feast“Het feest van Belsazar”, 1635, Rembrandt (1606 – 1669), olieverfschilderij, 167 x 209 cm, National Gallery London

Het thema is gebaseerd op het verhaal uit het oud-testamentarische boek Daniël over het teken aan de wand dat onheil voorspelt aan de Babylonische heerser Belsazar. Belsazar geeft een groot feest voor zijn edelen en hun vrouwen of concubines. Tijdens de maaltijd gebruiken zij op bevel van Belsazar de bekers die zijn vader Nebukadnezar uit de tempel van Jeruzalem heeft geroofd. Ineens verschijnt er een hand die een tekst in een onbekend schrift op de muur schrijft. Belsazar vraagt aan de wijzen van Babel het schrift te verklaren, maar geen van hen kan het schrift ontcijferen. Daarop wordt Daniël ontboden, een gevangene uit Judea, die de tekst ontcijfert als Mené Mené Tekèl Ufarsin: Geteld geteld gewogen gebroken. Daniël verklaart deze woorden als volgt:

Mene: God heeft uw koningschap geteld en er een einde aan gemaakt.

Tekel: Gij zijt in de weegschaal gewogen en te licht bevonden.

Ufarsin: ‘Uw koninkrijk is gebroken en aan de Meden en Perzen gegeven.

Het blijkt een waarschuwing van God vanwege Belsazars heiligschennis. Diezelfde nacht vallen de Perzen Babylon aan en wordt Belsazar vermoord. Rothko bewondert de manier waarop Rembrandt met het licht werkt en voelt zich mogelijks verbonden met de onheilspellende boodschap in het tafereel.

Caravaggio_bekering_Paulus“De bekering van Sint Paulus onderweg naar Damascus” door Caravaggio (1571 – 1610) wordt aangebracht als een tweede meesterlijk voorbeeld van licht. Caravaggio is namelijk de schepper van het nachtlicht en dat is in dit werk, gemaakt en te bezichtigen in de Santa Maria del Popolo te Rome, heel voelbaar. Caravaggio had een plek voor zijn werk toegewezen gekregen in een donker hoekje van de kerk met amper licht. Dus liet hij het licht vanuit het schilderij komen. Op zijn manier een gevecht tegen het zwart of de afwezigheid van licht.

Nu zie ik elk seizoen talrijke voorstellingen, van wisselende kwaliteit. Maar deze is een echte aanrader voor kunstliefhebbers en al helemaal voor Rothko liefhebbers. Ik heb in uitstekend gezelschap kunnen napraten over de kunstenaar, zijn leven en zijn strijd. En onze intentie nog eens  de Rothko Room in Tate te bezoeken is vernieuwd. Wat kan een mens nog meer verwachten van een goed stuk?

Voor de liefhebbers, er zijn nog tickets beschikbaar voor begin april.

En volgende week neem ik wat vrij, dus sla ik een publicatie over.

Bron:programmaboekje Rood door NTGent en wikipaintings.

 

1 reactie op “Rood doet leven

  1. […] Zoals jullie weten ben ik fan van Mark Rothko. Hij is in staat alles met niets te zeggen en zijn doeken aanschouwen is werkelijk een ervaring op zich. Een ervaring die ik na het zien van het toneelstuk “rood” in mijn agenda inschreef, zodat het feest dit weekend in London plaats vindt. Rood doet leven!  […]

Laat een reactie achter op How to? | Ziezo Reactie annuleren

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *