Vast

We zetten ons dikwijls vast. In gewoontes, overtuigingen, archetypes en zo meer. Zo kreeg je op een dag misschien te horen dat je een creatieve generalist bent, en nu dringt dit door tot in elk aspect van je leven. Terwijl het maar één van de manieren is om naar jezelf te kijken. Of je gaf je over aan de overtuiging dat je niet gemaakt bent om voor een publiek te spreken. Wat je meteen een handige reden geeft elke uitnodiging netjes en vriendelijk te weigeren. Of je zit helemaal vast in de concentratiestoornis waar je je mee identificeert. Precies alsof je op een dag begrepen hebt hoe je in elkaar zit, en daar heb je je dan stevig in vastgezet. Misschien wel vastgeroest volgens anderen. Al bestaan er natuurlijk een hoop andere manieren om dit gegeven te benaderen. Want niks is onoverkomelijk. En alles heeft zijn voordeel. Wat het ook is dat je helemaal overhoop gooit en vast zet op een schijnbaar veilige plek, midden in je comfortzone.

Zo vond ik een paar mooie illustraties uit het eindwerk “Fysieke en mentale aspecten van diepteperceptie in de kunst” van de fotografe Emilie Bonjé.

Stel je voor, je bent kunstenaar en op een dag krijg je te horen dat je een oogafwijking hebt. Mmmm, niet ideaal. Voor sommigen zou het volstaan om de schilderjas aan de haak te hangen. Voor anderen niet. Het is blijkbaar een redelijk veel voorkomend gegeven. Meer zelfs, er zijn veel kunstenaars wiens oogafwijking cruciaal was voor het ontwikkelen van hun beeldtaal.

De Franse impressionistische schilder Claude Monet (1849 – 1926) kreeg op latere leeftijd staar. Vanaf 1908 ging zijn gezichtsvermogen sterk achteruit. Witten werden geel, groenen werden geelgroen en roden oranje. Blauwen verdwenen, details vervaagden en vormen werden steeds waziger. Dit is mooi zichtbaar in de vroege blauwe en de late rode versie van de Japanse brug die hij schilderde.

Monet_JapanseBrug_vroeg

Monet_JapanseBrug_laat

Daarbovenop kreeg hij een afwijking aan zijn rechteroog onder de vorm van de hyperperceptie van blauwen en groenen. Maar de belangrijkste verklaring voor zijn specifieke beeldtaal is een vermoedelijk veel eerdere oogafwijking waardoor zijn ooglenzen geleidelijk aan alsmaar troebeler werden. Een fijne fait divers is dat Monet naar het schijnt weigerde vaak een bril te dragen. Hij wou niet helder waarnemen met oog voor detail. En verkoos de schoonheid en kleurenpracht van zijn wazige gezichtsvermogen.

Blijkbaar zouden er heel wat stereoblinde kunstenaars bestaan, wat betekent dat ze moeilijk diepte kunnen zien. Op het lijstje staan Marc Chagall, Gustav Klimt, Edward Hopper, Jasper Johns, Man Ray, Alexander Calder, Frank Stella, Willem De Kooning, Pablo Picasso, Robert Rauschenberg, Roy Lichtenstein enz. Moeilijk diepte kunnen zien vormt eigenlijk een extra troef voor het vertalen van de driedimensionale realiteit naar een tweedimensionale weergave. Stereoblinde schilders zouden over een realistischere vormentaal beschikken en zeer gevoelig zijn voor perspectief. Er is zelfs sprake van een mogelijks verband tussen artistiek talent en stereoblindheid. Maar hier is verder onderzoek voor nodig.

Een ander mooi voorbeeld zijn de langgerekte vormen van de Spaanse schilder El Greco te danken aan zijn astigmatisme waardoor hij alles langwerpiger zag dan in werkelijkheid. Van Van Gogh wordt wel eens vermoed dat hij de oogafwijking anthopsie had die zorgt voor een verkeerde waarneming van de kleur geel.

De kunstenaar geeft in zijn werk weer hoe hij kijkt naar de wereld, en van die mechanische blik die subjectief wordt uitgedrukt mogen wij dan genieten. Het is opmerkelijk hoe we aangetrokken worden door die andere kijk op de wereld. Het gaat over werk van kunstenaars die zich niet vast zetten in hun oogafwijking. Ze gaan er mee aan de slag en grijpen het aan in de ontwikkeling van hun eigen specifieke beeldtaal.

Op hun beurt leiden hun beperkingen tot nieuwe ervaringen bij de toeschouwers. Een boeiend proces vind ik dat. In de vorige blogpost opperde ik de vraag welke van jouw beperkingen groeikansen zijn voor jezelf. Een bijkomende vraag is welke beperkingen van anderen groeikansen inhouden voor jou? Of hoe jouw beperkingen groeikansen vormen voor anderen?

Dank je Emilie voor het delen van jouw eindwerk en me inzicht te geven in jouw gezichtsbeperking. We hebben de cirkel rond gemaakt.

Een reactie achterlaten

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *